Kamu İşçisi Eş Durumundan Tayin Hakkı var mı?

• Kamu İşçisi Kimdir?
• Kamu İşçilerinin Tayin Hakkı Var mı?
• Eş Durumundan Yer Değiştirme: Memurlarla Karşılaştırma
• Kamu İşçilerinin Başvurabileceği Yollar
• Yargı Kararları ve Emsal Durumlar
  • Kamu işçisiyim, eşim memurluktan tayin aldı, ben de tayin olabilir miyim?
  • Eş durumundan tayin talebi reddedilirse ne yapmalıyım?
  • Kamu işçisi olarak istifa edersem kıdem tazminatı alabilir miyim?
  • Toplu iş sözleşmesinde eş durumu hükmü var mı?
  • Mahkemeye başvurarak tayin hakkı elde edebilir miyim?
  • Eşim özel sektörde çalışıyor ve başka ile taşındı, ben kamu işçisiyim, ne yapmalıyım?
  • Ücretsiz izin alarak eşimin yanına gidebilir miyim?
  • Kamu işçisiyken memur kadrosuna geçiş yapabilir miyim?

Kamu kurumlarında işçi statüsünde çalışan personelin eşinin tayini nedeniyle kendisinin de yer değişikliği yapabilmesi, çalışma hayatında önemli bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki kamu işçileri gerçekten eş durumundan tayin hakkına sahip midir? Bu haktan nasıl yararlanılır ve hangi koşullar aranır? İşte merak edilen tüm detaylar…

Kamu İşçisi Kimdir?

Öncelikle terminolojik bir ayrıma gitmek gerekir. Kamu kurumlarında çalışanlar temel olarak üç gruba ayrılır: memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler. Memurlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu‘na tabi iken, işçiler 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında iş sözleşmesiyle çalışırlar. Bu ayrım, tayin hakları açısından kritik önem taşır.

Kamu işçileri, belediyelerde, KİT’lerde, üniversitelerde ve diğer kamu kurumlarında genellikle hizmet alımı yoluyla veya doğrudan kurumun işçisi olarak istihdam edilirler. Temizlik, güvenlik, yemek hizmetleri, teknik personel gibi görevlerde çalışan bu kişiler, işçi statüsünde olmaları nedeniyle memurlardan farklı hukuki düzenlemelere tabidirler.

Kamu İşçilerinin Tayin Hakkı Var mı?

Bu sorunun yanıtı, maalesef pek çok kamu çalışanını hayal kırıklığına uğratan bir gerçekliği ortaya koyar: Kamu işçilerinin yasal olarak tayin hakkı bulunmamaktadır.

Tayin hakkı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenen ve sadece memur statüsündeki personele tanınan bir haktır. İş Kanunu’na tabi kamu işçileri için böyle bir yasal düzenleme mevcut değildir. Bu durum, 4857 sayılı İş Kanunu’nun yapısından kaynaklanır; zira iş sözleşmesi belirli bir iş yerinde çalışma esasına dayanır ve işverenin yönetim hakkı kapsamında yer değişikliği işçinin rızasını gerektirir.

Eş Durumundan Yer Değiştirme: Memurlarla Karşılaştırma

657 sayılı Kanun’un 72. maddesi memurlar için eş durumu nedeniyle yer değişikliğini açıkça düzenlemiştir. Eşi başka bir ile atanan veya naklen atanan memurun, eşinin bulunduğu yerdeki boş kadrolardan birine atanması mümkündür. Bu hak, memurlara tanınmış açık bir yasal güvencedir.

Ancak kamu işçileri için böyle bir düzenleme yoktur. İşçi, çalıştığı kurumla yaptığı iş sözleşmesi gereği belirli bir iş yerinde çalışmayı kabul etmiştir. Eşinin başka bir ile tayin olması, otomatik olarak işçinin de o ile nakledilmesi anlamına gelmez.

Kamu İşçilerinin Başvurabileceği Yollar

Her ne kadar yasal bir tayin hakkı olmasa da, kamu işçilerinin eş durumu nedeniyle yer değişikliği yapabilmeleri için bazı alternatif yollar mevcuttur:

1. İşverenle Anlaşma ve İyi Niyet İlkesi

İş sözleşmesinin temel prensiplerinden biri, tarafların karşılıklı rızasıyla sözleşme şartlarını değiştirebilmeleridir. İşçi, çalıştığı kurumun yetkili birimine başvurarak durumunu izah edebilir ve eşinin bulunduğu ildeki aynı kurumun şubesine veya birimlerine nakil talebinde bulunabilir.

Özellikle büyük ölçekli kamu kurumlarında (örneğin büyük belediyelerde, KİT’lerde veya üniversitelerde) birden fazla ilde hizmet veren işverenler, sosyal sorumluluk ve çalışan memnuniyeti kapsamında bu tür talepleri değerlendirebilirler. Ancak bu tamamen işverenin takdirindedir ve yasal bir zorunluluk değildir.

2. Yeni Kadroya Başvuru

Eşinin bulunduğu ildeki kamu kurumlarının açtığı işçi alım ilanlarını takip ederek yeni bir pozisyona başvurmak, en yaygın çözüm yoludur. Bu durumda işçi, mevcut işinden istifa ederek yeni kurumda işe başlar.

Bu yöntemin dezavantajı, kıdem ve kazanılmış hakların kaybedilmesi riskidir. Ancak bazı durumlarda, özellikle aynı işveren bünyesindeki farklı birimlere geçişlerde, kıdem sürelerinin devam ettirilmesi mümkün olabilir.

3. İstifa ve Yeniden İşe Alım

Mevcut işten istifa edip eşinin bulunduğu ilde özel sektörde veya başka bir kamu kurumunda işe başvurmak da bir seçenektir. Bu durumda işçi, tamamen yeni bir iş sözleşmesi imzalar ve önceki çalıştığı kurumdaki bağı kesilir.

4. Toplu İş Sözleşmesi Hükümleri

Bazı kamu kurumlarında sendikalar tarafından yapılan toplu iş sözleşmelerinde, işçilerin yer değiştirme taleplerini kolaylaştırıcı hükümler yer alabilir. İşçi, üyesi olduğu sendikanın toplu iş sözleşmesini inceleyerek böyle bir hüküm olup olmadığını kontrol etmelidir.

Yargı Kararları ve Emsal Durumlar

Kamu işçilerinin eş durumundan tayin talepleriyle ilgili açılan davalarda mahkemeler, genel olarak işçi lehine karar vermemektedir. Bunun temel nedeni, konuyla ilgili açık bir yasal düzenlemenin bulunmamasıdır.

Danıştay ve Yargıtay Yaklaşımı

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarında, iş sözleşmesiyle çalışan kişilerin tayin hakkının bulunmadığı vurgulanmaktadır. İşçinin çalışma yerinin değiştirilmesi, iş sözleşmesinin esaslı bir unsurunun değiştirilmesi anlamına gelir ve bu ancak tarafların karşılıklı rızasıyla mümkündür.

Danıştay kararlarında ise, memur statüsündeki personel ile işçi statüsündeki personel arasındaki hukuki farklılıklar net bir şekilde ortaya konmuştur. Danıştay, eş durumundan atama hakkının yalnızca 657 sayılı Kanun kapsamındaki memurlara tanındığını, bu hakkın iş kanununa tabi işçilere genişletilemeyeceğini hükme bağlamıştır.

İdare Mahkemeleri Uygulaması

İdare mahkemelerine kamu işçilerinin açtığı davalarda, mahkemeler genellikle görev yönünden ret kararı vermektedir. Çünkü iş sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar İş Mahkemelerinin görev alanına girmektedir. İdari işlem niteliğinde olmayan tayin talepleri idari yargının değil, adli yargının konusudur.

İş Mahkemelerinde açılan davalarda ise, mahkemeler işverenin yönetim hakkı çerçevesinde hareket ettiğini, eş durumu nedeniyle yer değişikliği yapmama kararının hukuka aykırı olmadığını tespit etmektedir.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

İş Güvencesi ve Haklar

Eş durumundan dolayı yer değişikliği yapmak isteyen kamu işçisi, mevcut işinden istifa etmeden önce dikkatli düşünmelidir. İstifa, iş güvencesinin ve kıdem tazminatı hakkının kaybedilmesi anlamına gelir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca, işçi kendi isteğiyle işten ayrılırsa (istifa) kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Bu nedenle, alternatif çözüm yolları değerlendirilmeden acele istifa kararı alınmamalıdır.

İzinli Sayılma Talepleri

Bazı kamu işçileri, eşinin bulunduğu ilde iş ararken veya eğitim gibi zorunlu sebeplerle o ilde bulunma ihtiyacı duyabilir. Bu durumda, ücretsiz izin talep etmek bir seçenek olabilir. Ücretsiz izin süresince işçinin iş sözleşmesi askıya alınır ve bu süre kıdeme sayılmaz, ancak iş ilişkisi devam eder.

Emekliliğe Yakın İşçiler

Emeklilik süresine az bir zaman kalan kamu işçileri için durum daha hassastır. Yıllarca çalışarak kazanılan kıdem ve sosyal güvenceden vazgeçmek, emeklilik hesaplarını doğrudan etkiler. Bu durumda, emeklilik şartlarını doldurana kadar mevcut işyerinde kalmak veya eşle geçici bir süre ayrı yaşamak gibi seçenekler değerlendirilmelidir.

Kamu İşçisi Olmayan Eşin Durumu

Bir diğer önemli konu, kamu işçisinin eşinin de kamu çalışanı olup olmadığıdır. Eğer eş memur statüsündeyse ve eş durumundan tayin hakkını kullanarak başka bir ile atanmışsa, işçi olan diğer eş bu durumdan otomatik olarak yararlanamaz.

Ancak bazı kamu kurumları, sosyal politika gereği ve personel memnuniyetini artırmak amacıyla, memur eşi tayin olan işçilerin taleplerini olumlu değerlendirebilir. Bu tamamen kurumun inisiyatifindedir.

Öneriler ve Çözüm Yolları

1. Resmi Başvuru Yapın

Her şeyden önce, çalıştığınız kurumun insan kaynakları veya personel birimine resmi bir dilekçeyle başvurun. Durumunuzu detaylı bir şekilde açıklayın, eşinizin tayinine dair belgeleri ekleyin ve talebin gerekçelerini ortaya koyun.

2. Sendikanızla Görüşün

Eğer bir sendikaya üyeyseniz, sendika yetkililerinizle görüşerek toplu iş sözleşmesinde böyle bir düzenleme olup olmadığını öğrenin. Sendikalar, üyelerinin haklarını korumak için kurumla görüşme yapabilir.

3. Alternatif İş Fırsatlarını Araştırın

Eşinizin bulunduğu ildeki kamu kurumlarının işçi alım ilanlarını düzenli olarak takip edin. KPSS gibi sınavlarda başarılı olarak memur kadrosuna geçiş imkanlarını değerlendirin.

4. Hukuki Danışmanlık Alın

Özel durumunuza göre hukuki bilgi almak için bir iş hukuku avukatına danışabilirsiniz. Özellikle iş sözleşmenizde yer değişikliğine dair özel hükümler varsa, bunların yorumlanması konusunda profesyonel destek faydalı olacaktır. İlgili Türkiye’nin en iyi avukatları yazımıza bakabilirsiniz.

Gelecekteki Yasal Düzenlemeler

Kamu işçilerinin de memurlar gibi eş durumundan tayin hakkından yararlanabilmesi için yasal bir düzenleme yapılması gerekir. Ancak şu ana kadar böyle bir düzenleme gündeme gelmemiştir.

İş Kanunu’nun genel yapısı dikkate alındığında, tüm iş sözleşmelerini kapsayacak böyle bir düzenlemenin özel sektörü de etkileyeceği ve uygulama zorlukları yaratacağı değerlendirilmektedir. Bu nedenle, yasal bir değişiklik yakın gelecekte pek olası görünmemektedir.

---

Kamu işçilerinin eş durumundan tayin hakkı konusu, maalesef yasal bir boşluk içermektedir. Memurlardan farklı olarak, İş Kanunu’na tabi kamu işçilerinin böyle bir hakkı bulunmamaktadır. Bu durum, pek çok ailenin zorunlu olarak ayrı yaşamasına veya işçilerin kariyer değişikliği yapmak zorunda kalmasına neden olmaktadır.

Yine de her vaka kendine özgüdür ve çalışılan kurumun politikalarına, toplu iş sözleşmesi hükümlerine ve işverenin yaklaşımına göre çözümler üretilebilir. Önemli olan, haklarınızı bilmek ve olası alternatifleri değerlendirerek en doğru kararı vermektir.