Sigortalı Hamile Çalışan Hakları

Sigortalı hamile çalışan annenin hakları yasalar ile şekillenmiş olup işverenin yükümlülükleri ve hamile çalışanın bu süreçte yasalar çerçevesinde güvence altına alınmıştır. Sağlıklı bir doğum gerçekleşmesi için çalışan annenin bazı haklarına yer verilmiş, ve yasalar ile kesin hüküm ile bağlanmıştır. Kesin hüküm içeren kanunlar işverenin, hatta işçinin dahi inisiyatifine bırakılmamıştır. Bu hakları tek, tek başlıklar halinde açıklamasıyla birlikte kaleme alacağız.

• 4857 sayılı iş kanunu 74. Maddesinde belirtildiği üzere doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta izin hakkı verilmiştir.
• Doğumdan sonra annenin talebi halinde ücretsiz izin hakkı ve süreleri.
• Vardiyalı çalışan işyerlerinde gece çalışma yasağı.
• Hamile annenin gebeliği riske atmaması için daha hafif işlerde çalıştırılması hakkı.

Yukarıda sigortalı hamile çalışan hakları ile ilgili birkaç maddeye yer verdik daha kapsamlı şekilde incelemeye devam edelim. ve bunları başlıklar altında toplayalım.

DOĞUM İZNİ KAÇ GÜN ?

Doğum izni iki parça halinde doktor raporu ile verilir. Doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olacak şekilde toplam 16 haftalık hamilelik izni bulunmaktadır. Gebelik izni kaç gün olduğunu öğrenmiş olduk.

Doğumdan önceki sekiz haftalık izin ne zaman kullanılır ? Beklenen doğum tarihinden önceki sekiz hafta öncesinden kullanılır. Buna kadın doğum doktorlarının muayeneleri sonucunda karar verilir. Yani hamile olduğunuzu öğrendiğinizde bu izni dilediğiniz tarihte kullanmanız mümkün değildir. Burada doktor analık raporu düzenleyecektir. Dilekçe ile doğum iznine ayrılmak gibi bir durum söz konusu değildir. Yasalar uygulanırken işverenin ve işçinin inisiyatifine bırakmayacak şekilde net hükümler ile uygulanmaya konulduğunu belirtmiştik.

İKİZ HAMİLELİKTE DOĞUM İZNİ KAÇ GÜN ?

Halk arasında ikiz hamilelik olarak bilinen çoğul gebelik izni kaç gün olacağı yine çok sorulan sorular arasında yer almaktadır. Çoğul gebeliklerde doğum izni doğumdan önce 10 hafta doğumdan sonra 10 hafta toplam 20 hafta olarak uygulanır. Üçüz veya daha fazla hamilelikte yine 10+10 hafta şeklinde uygulanır.

ERKEN DOĞUM HALİNDE ANALIK İZNİ NE OLUR ?

Doğumdan önce 8 hafta olarak uygulanan bu süreç erken doğum gerçekleşmesi ile doğumdan önceki kullanılması gereken 8 haftalık izni kullanama durumunda. Kullanılamayan doğumdan önceki izin süresi doğumdan sonraki izin süresine eklenir. Çoğul gebelikte 10 hafta dikkate alınarak eklenecektir.

HAMİLE ÇALIŞAN ANNENİN MUAYENEYE GİTME HAKKI

Sağlıklı bir doğum gerçekleştirmek anne ve çocuğun gebelik boyunca düzenli olarak takip edilmesi gerekmektedir. Doktorunuz gebe anneye belirli periyotlarla kontrole gelmesini isteyecektir. Hamile çalışan anne kontrollere gitmek için işyerinden günü birlik izinler alabilir. Bu izin yıllık izinden düşülemez. İşyerinin muayene iznini vermek istememesi çalışanın haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı vardır. Haklı nedenle fesihte tazminat ve diğer haklar saklı kalmaktadır.

ÇOCUĞUN ENGELLİ DOĞMASI HALİNDE ANALIK İZNİ

Çocuğun engelli doğması halinde yine doğumdan önce sekiz hafta doğumdan sonra sekiz hafta olarak uygulanır. Çoğul gebeliklerde de 10+10 hafta olarak uygulanır. Çocuğun engelli doğması ücretli analık izni süresini değiştirmez. Analık izni olan ücretsiz izin hakkında değişiklik meydana gelir. İşçinin talebi halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ve 360 güne kadar ücretsiz izin verilir.

EVLAT EDİNEN İŞÇİYE ANALIK İZNİ KAÇ GÜN ?

Analık izni sadece doğum ile güvence altına alınmamıştır. Evlat edinen çalışanda analık izninden yararlanabilir. Evlatlık alan çalışan 8 hafta analık izni verilir. Bu izni erkelerde kullanabilir. Evlat edinen anne babadan sadece birisi kullanabilecektir. Her ikisi bu izni kullanamaz. Evlat edinme izni çocuğun aileye fiilen teslim edilmesinden sonra başlar. NOT: Evlat edinilen çocuğun üç yaşını doldurmamış olması gerekmektedir.

İŞYERİNİN DOĞUM İZNİ VERMEME HAKKI VAR MI ?

İlgili hekimin vereceği rapora bağlı emredici yasal süreç devreye gireceği için işverenin böyle bir hakkı bulunmamaktadır. Hatta annenin kendini iyi hissedip çalışmak istemesi halinde dahi mümkün değildir. İşçi ve işveren aralarında sözlü yada yazılı olarak anlaşsa bile böyle bir durum söz konusu değildir. Ancak hekim raporu ile mümkündür.

DOKTOR RAPORUYLA HAMİLE İŞÇİNİN ÇALIŞMAYA DEVAM ETMESİ

Çalışan anne adayları doğumdan sonra daha çok izne ihtiyacı olacağını düşündüğü için doğumdan önceki izin süresini kullanmak istemeyebiliyor. Bunu yapabilmek için hekim görüşünü almak şart. Hekimin uygun görmesi halinde en çok doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmanıza izin verebilir. Doğumdan önceki kullanılmayan izinler doğumdan sonraki izne ilave edilir. Sonuç olarak ücretli analık izni her şekilde kanunda belirtilen süre kadar kullandırılır.

HAMİLE OLANLAR GECE ÇALIŞTIRILABİLİR Mİ ?

24 saat çalışan işyerlerinde hamile çalışanın gece çalıştırılıp çalıştırılamayacağı hem işverenlerin hem de işçilerin en çok merak ettiği konular arasında. Hamile işçi akşam vardiyasında çalıştırılabilir. Kadın çalışan doktordan akşam çalıştırılamayacağına dair rapor aldıysa gece çalıştırılması yaptırılamaz.

DOĞUMDAN SONRA ÜCRETSİZ İZİN HAKKI VE SÜRELERİ

Erkek veya kadın çalışanın herhangi birisinin talep etmesi halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Ücretsiz izin süreleri doğum sayısına göre değiştiği için tablo halinde daha anlaşılır şekliyle açıklayalım.

HAMİLE ÇALIŞANIN DAHA HAFİF İŞLERDE ÇALIŞTIRILMASI

Hamile olan kadın işçiler yaptıkları mevcut işin gebeliğe zarar verecek boyutta olması halinde daha hafif işlerde çalıştırılır. Uygulamada genelde işyeri ile görüşerek hamiliğe zarar verme endişesi için daha farklı ve hafif işlerde çalışmayı talep eder ve işveren daha hafif işlerde çalıştırır.

Ancak işveren buna uymazsa işçi doktoru ile görüşerek gerekli raporu alır. Raporun ardından işveren daha hafif işlerde çalıştırmakta zorunlu hale gelir. Rapora rağmen ağır işlerde çalıştırmada ısrar etmesi işçinin haklı neden ile iş sözleşmesini feshetme hakkı bulunmaktadır. Haklı neden ile fesihlerde kıdem tazminatı hakkı doğar. Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır bilmiyorsanız TAZMİNAT HESPLAMA aracını kullanarak hesaplayabilirsiniz.

SÜT İZNİ KAÇ SAAT ?

Çalışan annenin çocuğunu sağlıklı besleyebilmesi için emzirmesi gerekir. Çalışan anneler için kanunda emzirmesi için izin hakkı verilmiştir. Emzirme izin süreleri çocuğun ilk 6 ayında günde 3 saat, sonraki aylarda ise günde 1,5 saate kadar izin verilir. Çocuk 1 yaşına gelene kadar bu izin kullandırılır. Süt izninde geçirilen süre çalışılmış gibi sayılır. Yıllık izinden düşülemez veya ücret kesintisi yapılamaz. Özel veya kamuda izin süreleri aynıdır. Özel sektörde süt izni farklılık göstermez.

İKİZ BEBEKLERDE SÜT (EMZİRME) İZNİ KAÇ SAAT ?

Diğer adıyla çoğul doğumlarda süt izni değişmez. Yine ilk altı ay boyunca 3 saat, kalan altı ay içinde günde 1,5 saattir.

SÜT İZNİ NE ZAMAN KULLANILIR ?

Doğumdan sonraki analık izninin bitiminden hemen sonra yani ilk iş başı yapılan günü ile birlikte kullanılmaya başlar. Emzirme izni çalışanın istediği saatler arasında kullanılır. İşveren süt izninin hangi saatte kullanılmasına karar veremez. Emzirme izni iki kez kullanılabilir mi? Evet size kanunla verilmiş olan hak 3 saat 1,5 saat şeklindedir. İstediğiniz gibi belirtilen saati geçmemek şartıyla birden çok emzirmeye çıkabilirsiniz.

SÜT İZNİNİ TOPLU KULLANMA

İşyerinin eve uzak olması, bebeğin iş yerinde bulunması gibi nedenlerle süt izninin toplu kullanılıp kullanılamayacağı gündeme gelmektedir. Emzirme izni anneye tanınmış bir hak değil bebeğe tanınmış bir hak olduğunu önce bilmemiz gerekiyor. Kanunlarda süt izninin toplu kullanılabileceği veya kullanılmaz gibi bir madde bulunmuyor.

Ancak bunun için yargıtay bir kararında kullandırılmayacağına yönelik karar vermiştir. Kamuda toplu süt izni kullanma bu karara dayalı olarak verilmeyebilir. Mahkeme kararlarının bir kanun olmadığını bilmemiz gerek. Özel sektörde toplu süt izni kullanmak isteyen çalışan ise, iş yerinin onayı ile kullanması mümkündür. Burada bebeğin yararına olup olmadığı göz önünde bulundurulur.

SGK DOĞUM PARASI NE ZAMAN YATAR ?

Hamile çalışanlar doğum iznine ayrıldıklarında işyerlerinde almış oldukları maaşı artık alamazlar. Kanunlar bu gelirden annenin mahrum kalmamasını önleyecek şekilde düzenlemiş ve doğum için analık parası yatırmaktadır. Bu ücret SGK tarafından son maaş bilgilerinize göre hesaplanarak yapılmaktadır. Doğum parası alınan doğum raporunun bitmesi halinde derhal yatırılır. Ücretin ödenmesi için belirli bir gün aralığı olmadığı için analık raporu bitiminden sonra SGK’nın yoğunluğuna göre hemen hesabınıza geçer.

DOĞUM PARASI KAÇ TAKSİTLER HALİNDE YATAR ?

Şuan güncel uygulamada doğumdan önce ve doğumdan sonra olacak şekilde analık izni uygulandığı için iki parça halinde yatırılır. İş yeriniz doğum izni için personelin çalışmadığına dair bildirim yapar ve ilk ödeme SGK nın işlem kapasitesine göre hesabınıza yatırılır.

Sağlıklı bir doğumun gerçekleşmesinin ardından doğum sonrası analık izni başlayacaktır. Yine ayrıca işyeriniz SGK ya doğumdan sonrada personelin çalışmadığına dair bildirim yapacak. Çalışılmadığına dair bildirim Rapor bitiminden önce yapılamaz. Rapor süresi biter ve işyeri çalışılmadığına dair onay verir. Akabinde doğum ücretiniz SGK tarafından yatırılır.

DOĞUM PARASI HANGİ BANKAYA YATAR ?

SGK tarafından anneye yatırılan bu tutar genellikle anlaşmalı bankaların herhangi birine yatırılabilir. İşlemi yapan Eğer SGK sistemine hesap numarası bildirdiyseniz. Ücret bu hesap numarasına yatırılır. Ancak herhangi bir hesap numarası bildirmeyen kişilerin ödeneği kimlik numarasına tanımlı olarak PTT veya yine anlaşmalı bankaya yatar.

DOĞUM PARASI NASIL HESAPLANIR ?

Sigortalı annenin son 3 aylık kazancına göre hesaplanır. Toplam ne kadar ücret alacağınızı şu yöntem ile hesaplayabilirsiniz. E-DEVLET SGK hizmet dökümüne girerek son 3 ayda toplam kaç TL ücret aldığınıza bakın. Üç aylık toplam geliriniz 90 bin TL olduğunu varsayalım. Son üç ayda toplam kaç gün SGK primi ödendiğinede aynı yerden bakalım. Burasıda 90 gün varsayalım. Formülü şimdi uygulayalım.

• 90000 TL / 90 Gün = 1000 TL burada günlük ortalama ücretinizin 1000 TL olduğu sonucuna ulaştık.

SGK burada hesaplama yaparken üçte iki oranında ödemeye yapacak. Şimdi formüle dökelim.

• 1000 TL / 3 x 2 = 666 TL sonucu çıktı yani her gün için size 666 TL ödeme yapacak. Doğum izni kaç gün ise bulduğumuz ücreti çarpıyoruz. Doğum izni 8+8 hafta olduğu için toplam 16 hafta yani 112 gün ile çarpıyoruz.
• 666 TL x 112 Gün= 74592 TL doğum parası sonucuna ulaşıyoruz.

Çoğul gebelik olmuş olsaydı 140 gün ile çarparak doğum parasının ne kadar olduğunu bulacaktık.

İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILAR DOĞUM PARASI ALABİLİR Mİ ?

Maalesef sigortasını kendisi bireysel yatıran anne adayları SGK’dan doğum parası alamazlar. İsteğe bağlı sigorta yaptıranlar uzun vadeli (malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları) ile genel sağlık sigortası ) kapsamında sigortalı oldukları için geçici iş görememezlik ödeneği olan analık raporu alsalar dahi sigorta ödeme yapmayacaktır.

NOT: SGK’dan doğum parası alma şartlarının içerisinde son bir yılda, sigorta priminin en az 90 gün ödenmiş olması gerekir. Son bir yıl içerisinde SGK primi 90 günden az olanlara bu ücret ödenmez. Doğum parası almak için ne kadar sigortalı olmak gerekir öğrenmiş olduk.

Doğumdan önce işten ayrılanlar doğum parası alabilir mi ? Hayır alamazlar çünkü bu bir iş görememezlik ödeneğidir. Doğum izni başlamadan önce iş yerinden çıkmanız durumunda SGK analık ücretinden yararlanamazsınız.