İş hayatında karşılaşabileceğimiz en önemli durumlardan biri sağlık sorunları nedeniyle çalışamadığımız dönemlerdir. Bu süreçlerde iş göremezlik raporu alınması hem çalışan hem de işveren açısından birtakım hukuki ve mali sonuçlar doğurmaktadır. Bu yazımızda, özel sektörde raporlu günlerde maaş ödeme, SGK prim kesintileri ve işverenin bu konudaki yükümlülükleri hakkında detaylı bilgiler sunacağız.
Türk İş Hukukunda Rapor Süreleri ve Maaş İlişkisi
İş göremezlik raporu aldığınızda, çalışamadığınız günler için maaşınızda kesinti yapılıp yapılmayacağı birçok çalışanın aklında soru işareti oluşturmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu bu konuda temel düzenlemeleri içermektedir.
Raporlu Günlerde Maaş Kesintisi Yapılır mı?
Özel sektörde çalışanların hastalık raporu aldıkları günler için temel kural, maaşlarında kesinti yapılmasıdır. İş göremezlik ödeneği olarak da bilinen bu süreçte, raporlu olunan günlere ait ücret SGK tarafından karşılanır, işveren tarafından ödenmez. Ancak burada bazı önemli detaylar vardır:
- İlk iki gün: İş göremezliğin ilk iki günü için SGK tarafından herhangi bir ödeme yapılmaz ve işveren de ödeme yapmak zorunda değildir.
- Üçüncü günden itibaren: SGK, çalışanın günlük kazancının belirli bir oranını (istirahat raporu süresince) öder:
- Yatarak tedavilerde günlük kazancın 1/2’si
- Ayakta tedavilerde günlük kazancın 2/3’ü
Bu noktada sıkça sorulan soru: “İşveren, SGK’nın ödemediği raporlu günler için maaş ödeyebilir mi?”
İşveren Raporlu Günlerin Maaşını Tam Ödeyebilir mi?
Evet, işveren isterse raporlu sürelere ait günleri SGK primi ve maaşta kesinti yapmadan ödeyebilir. Bu tamamen işverenin inisiyatifindedir ve yasal bir engel bulunmamaktadır.
İşveren, çalışanın raporlu olduğu günlerde:
- SGK’nın ödemediği ilk iki günü tam olarak ödeyebilir
- SGK’nın eksik ödediği kısmı tamamlayabilir
- Tüm rapor süresini tam maaş olarak ödeyebilir.
Bu durumda işveren herhangi bir cezai yaptırımla karşılaşmaz, çünkü işçi lehine bir uygulama yapmış olur. İş hukuku kurallarına göre, işçi lehine yapılan uygulamalar geçerlidir.
İşveren Raporlu Günlerin SGK Primini Ödemek Zorunda mı?
İşveren, çalışanın raporlu olduğu günler için SGK primine esas kazançları bildirmek ve ödemek zorunda değildir. Raporlu olunan günler eksik gün olarak bildirilir ve bu günlere ait primler ödenmez.
Ancak işveren isterse:
- Raporlu günlerin maaşını tam ödeyebilir
- Bu günlere ait SGK primlerini ödeyemez.
İşveren bu ödemeyi yaparsa SGK tarafından cezaya düşer mi?
Evet, işveren raporlu günlerin SGK primlerini öderse cezai yaptırımla karşılaşır. Prim ödemesi yaparak çalışanının raporlu olunan sürede çalışmış olarak görüleceği için prim günü ödemesi halinde cezaya düşecektir. İsterse sadece ilk iki günü ödeyebilir.
Raporlu Günlerde Maaş Ödeme Süresi: Kaç Gün Ödenebilir?
İşverenin, çalışanın raporlu olduğu günlerin maaşını ödemesi konusunda yasal bir üst sınır bulunmamaktadır. Yani teorik olarak, işveren istediği kadar gün için ücret ödemesi yapabilir. Ancak prim günü ödeyemez.
Ancak, uzun süreli hastalık raporları için bazı hususlara dikkat edilmelidir:
- İş Kanunu’na göre, işçinin sağlık sorunları nedeniyle işe devam edememesi halinde, rapor süresi işçinin kıdemine göre belirli süreleri aştığında işveren haklı nedenle fesih hakkına sahiptir.
- Bu süreler:
- 6 aydan az kıdemi olanlar için: 4 hafta
- 6 ay-1,5 yıl arası kıdemi olanlar için: 6 hafta
- 1,5-3 yıl arası kıdemi olanlar için: 12 hafta
- 3 yıldan fazla kıdemi olanlar için: 14 hafta
Bu süreler aşılsa bile işveren isterse çalışanın maaşını ödemeye devam edebilir, ancak bu durumda iş akdini fesih hakkından feragat etmiş sayılmaz.
Sık Sorulan Sorular
İşveren raporlu günlerin maaşını öderken SGK’ya bildirim yapmak zorunda mı?
İşveren, çalışanın raporlu olduğu günleri SGK’ya eksik gün bildirimi ile bildirmek zorundadır. Ancak bu günler için maaş ödeme yapıyorsa, bunu SGK’ya bildirmesi gerekmez. Bu tamamen işveren ile çalışan arasındaki bir uygulamadır.
Raporlu günlerde maaş ödenmesi toplu iş sözleşmesinde yer alabilir mi?
Evet. Birçok toplu iş sözleşmesinde, raporlu günlerde maaşın tam ödenmesi veya SGK’nın ödemediği kısmın işveren tarafından tamamlanması yönünde hükümler bulunabilir. Bu durumda işveren, sözleşme gereği ödeme yapmakla yükümlüdür.
İşveren sadece bazı çalışanlarının raporlu günlerinde maaş ödeyebilir mi?
Teorik olarak mümkündür, ancak bu durum eşit davranma ilkesine (bknz Ayrımcılılık Tazminatı) aykırılık teşkil edebilir. Aynı konumdaki çalışanlar arasında ayrımcılık yapılması, İş Kanunu’nun 5. maddesi kapsamında tazminat hakkı doğurabilir.
Kısa çalışma ödeneği alınan dönemde raporlu günler nasıl değerlendirilir?
Kısa çalışma ödeneği alan bir çalışan rapor aldığında, rapor süresince kısa çalışma ödeneği kesilerek yerine geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
İşverenlere Öneriler
İşverenler için raporlu günlerde maaş ödemesi konusunda bazı öneriler:
- Şirket politikası oluşturun: Raporlu günlerdeki maaş ödemeleri için net bir şirket politikası belirleyin ve bunu tüm çalışanlarınızla paylaşın.
- İş sözleşmelerine ekleyin: Belirlediğiniz politikayı iş sözleşmelerine ekleyerek yazılı hale getirin.
- Eşit davranın: Aynı konumdaki çalışanlar arasında ayrım yapmaktan kaçının.
- Mali yükü değerlendirin: Özellikle küçük işletmeler için, raporlu günlerde tam maaş ödemesi mali yük oluşturabilir. Bu nedenle, işletmenizin mali kapasitesini göz önünde bulundurun.
- Suistimallere karşı önlem alın: Rapor süreçlerini takip eden ve kontrol eden bir sistem kurun.
Çalışanlara Öneriler
Çalışanlar için raporlu günlerde maaş ve haklar konusunda bazı öneriler:
- İş sözleşmenizi kontrol edin: İşe başlamadan önce iş sözleşmenizde raporlu günlerdeki maaş uygulamasının nasıl olduğunu kontrol edin.
- Toplu iş sözleşmesine bakın: Eğer işyerinizde toplu iş sözleşmesi varsa, raporlu günlerle ilgili hükümleri inceleyin.
- SGK ödemelerinizi takip edin: e-Devlet üzerinden SGK hizmet dökümünüzü kontrol ederek, raporlu günlerinizin doğru şekilde işlenip işlenmediğini kontrol edin.
- Raporunuzu zamanında bildirin: Sağlık sorunları nedeniyle rapor aldığınızda, bunu en kısa sürede işvereninize bildirin.
- Haklarınızı bilin: İş Kanunu ve SGK mevzuatı kapsamındaki haklarınızı öğrenin.
İş Göremezlik Raporu ve SGK Ödemeleri Nasıl Hesaplanır?
SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, çalışanın son 12 aydaki prime esas kazançlarının ortalaması üzerinden hesaplanır. Bu hesaplamada:
- Son 12 aylık prime esas kazançlar toplanır.
- Bu toplam, son 12 aydaki prim gün sayısına bölünür
- Bulunan günlük ortalama kazanç üzerinden:
- Yatarak tedavilerde 1/2
- Ayakta tedavilerde 2/3 oranında ödeme yapılır.
Örnek hesaplama:
- Son 12 aylık prime esas kazanç toplamı: 450.000 TL
- Son 12 aydaki toplam prim gün sayısı: 360 gün
- Günlük ortalama kazanç: 450.000 ÷ 360 = 1250 TL
- Ayakta tedavi için günlük ödeme: 1250× 2/3 = 833,33 TL
Rapor ücretini hesaplamak için RAPOR PARASI HESAPLAMA aracını kullanabilirsiniz.
Sonuç
Özel sektörde çalışanların raporlu oldukları günlerde maaş ve SGK primi kesintileri konusu, hem çalışanlar hem de işverenler için önemli bir konudur. Temel kural, raporlu günlerde maaşın SGK tarafından belirli oranlarda ödenmesi ve işverenin ödeme yapma zorunluluğunun olmamasıdır.
Ancak işveren isterse, çalışanın raporlu olduğu günlerin maaşını tam olarak ödeyebilir. Bu durumda herhangi bir cezai yaptırımla karşılaşmaz.
İşçi ve işveren ilişkilerinde, bu tür uygulamalar çalışan memnuniyetini artırarak işletmelere olumlu katkı sağlayabilir. Ancak her işletmenin mali yapısı ve personel politikası farklı olduğundan, bu konuda tek bir doğru uygulama yoktur.
Önemli olan, belirlenen politikanın şeffaf olması, tüm çalışanlara eşit şekilde uygulanması ve yasal mevzuata uygun olmasıdır.
NOT: Bu makalede yer alan bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır. Spesifik durumlar için soru sor kısmından bize iletebilirsiniz.
Bu içerik, çalışanların ve işverenlerin raporlu günlerde maaş ve SGK primi konularında bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Yasal mevzuatta meydana gelebilecek değişiklikler nedeniyle, güncel bilgiler için resmi kaynaklara başvurmanız önerilir.
