Bayramlarda Resmi Tatillerde Çalışmak Zorunlu mu?

Çalışma hayatında sıkça karşılaşılan sorulardan biri, bayramlarda ve resmi tatillerde çalışmanın zorunlu olup olmadığı konusudur. Bu yazımızda, iş hukuku kapsamında tatil günlerinde çalışma yükümlülüğü ile ilgili merak edilenleri, güncel mahkeme kararları ışığında ele alacağız.

İş Kanunu Açısından Resmi Tatiller ve Bayramlar

Türk iş hukukunda, resmi tatil ve genel tatil günleri 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuatla düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, işçilerin dinlenme hakkı ve işverenlerin işin devamlılığını sağlama ihtiyacı arasında bir denge kurmayı amaçlamaktadır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, İş Kanunu’na göre işçilere ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmadıkları takdirde, bir iş karşılığı olmaksızın ücret ödenir. İşçinin bu günlerde çalışması halinde ise yüzde yüz zamlı ücret alma hakkı doğar.

Tatillerde Çalışma Zorunluluğu Var mı?

Bayramlarda çalışmak istemeyen işçilerin bilmesi gereken temel nokta şudur: Kanun, tatil günlerinde çalışmayı doğrudan zorunlu tutmaz ancak işverenin talebi üzerine işin niteliği gereği veya işletmesel gereklilikler sebebiyle çalışma söz konusu olabilir.

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, işçinin haklı bir neden olmaksızın tatil günlerinde çalışmayı reddetmesi, işverenin emir ve talimatlarına uyma yükümlülüğünün ihlali olarak değerlendirilebilir. Ancak bu durum her zaman mutlak değildir.

Mahkeme Kararları Işığında Tatil Günlerinde Çalışma

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi‘nin 2019/5487 E., 2019/22276 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, işletmesel zorunluluk olmadığı sürece işverenin keyfi olarak işçiyi tatil günlerinde çalıştırması uygun bulunmamıştır. Kararda, “işçinin dinlenme hakkının temel bir hak olduğu ve bu hakkın ancak işin niteliğinden kaynaklanan zorunlu hallerde sınırlandırılabileceği” vurgulanmıştır.

Benzer şekilde, Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2018/12654 E., 2018/18765 K. sayılı kararında, resmi tatillerde çalışmak istemeyen işçinin dini veya kişisel nedenlerle çalışmayı reddetmesi durumunda, işverenin bu durumu göz önünde bulundurması gerektiği belirtilmiştir. Kararda, “işçinin inanç özgürlüğü ve kişisel yaşam hakkının korunması gereken değerler olduğu” ifade edilmiştir.

Hangi Durumlarda Tatillerde Çalışma Zorunludur?

Bazı sektörler ve iş kolları, doğası gereği kesintisiz hizmet gerektirmektedir. Örneğin:

• Sağlık hizmetleri
• Güvenlik sektörü
• Enerji üretim ve dağıtımı
• Ulaşım hizmetleri
• Turizm ve konaklama

Bu sektörlerde, işin devamlılığı ilkesi gereği tatil günlerinde de çalışma düzeni devam eder. Ancak bu durumda bile işveren, çalışma planlaması yaparken adil davranmalı ve tüm işçilerin eşit şekilde tatil kullanabilmelerine olanak sağlamalıdır.

İşçinin Hakları ve Yasal Koruma

Tatillerde çalışma talebi karşısında işçilerin bilmesi gereken haklar şunlardır:

1. Tatil günü çalışma ücreti: Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçiye %100 zamlı ücret ödenmesi zorunludur.
2. Çalışma reddi: İşçi, haklı bir nedene dayanarak (örneğin dini bayramlarda dini vecibelerini yerine getirmek) tatil günü çalışmayı reddedebilir.
3. İş sözleşmesinde düzenleme: Bazı iş sözleşmelerinde tatil günlerinde çalışma düzeni açıkça belirtilmiş olabilir. Bu durumda sözleşme şartları geçerlidir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 2017/28754 E., 2017/18975 K. sayılı kararında, iş sözleşmesinde tatil günü çalışma ile ilgili bir hüküm bulunmaması halinde, işçinin tatil günlerinde çalışmayı kabul etmemesinin fesih nedeni sayılamayacağı belirtilmiştir.

İşverenin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

İşverenler, tatil günü çalışma planlaması yaparken şu hususlara dikkat etmelidir:

• Eşitlik ilkesi: Çalışma düzeni tüm çalışanlar arasında adil şekilde dağıtılmalıdır.
• Önceden bildirim: Tatil günü çalışması makul bir süre öncesinden bildirilmelidir.
• Dini ve kişisel nedenler: İşçilerin dini inançları ve özel durumları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Telafi tatil imkanı: Mümkünse tatil günü çalışan işçilere başka günlerde telafi tatil verilmelidir.

Tatillerde Çalışma Zorunluluğu Dengeli Olmalıdır

Bayramlarda çalışma zorunluluğu ve resmi tatillerde işçi hakları konusu, hem işverenin işletmesel ihtiyaçları hem de işçinin dinlenme hakkı gözetilerek değerlendirilmelidir. Mahkeme kararları da göstermektedir ki, mutlak bir zorunluluktan bahsetmek mümkün değildir.

İşçiler, tatil günlerinde çalışmak zorunda olup olmadıklarını değerlendirirken iş sözleşmelerini, işin niteliğini ve işyeri uygulamalarını göz önünde bulundurmalıdır. İşverenler ise, işçilerin dinlenme ve izin hakkını ihlal etmeden işin devamlılığını sağlayacak dengeli çözümler üretmelidir.

Tatil günü mesaisi, çalışma zorunluluğu kapsamı, izin hakkı ihlali ve bayram çalışması reddi gibi konularda yaşanan anlaşmazlıklarda, işçiler İş Mahkemelerine başvurarak haklarını arayabilirler.

Unutulmamalıdır ki, çalışma hayatında sürdürülebilir bir düzen ancak karşılıklı anlayış ve hukuka uygun uygulamalarla mümkündür.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Bayram tatilinde çalışmayı reddedebilir miyim?

Bayram tatillerinde çalışmayı reddetme hakkınız, çalıştığınız sektörün niteliğine, iş sözleşmenizde yer alan hükümlere ve işyeri uygulamalarına bağlıdır. Eğer işiniz kesintisiz hizmet gerektiren bir sektörde değilse ve iş sözleşmenizde tatil günlerinde çalışma zorunluluğuna dair bir hüküm yoksa, dini veya kişisel nedenlerle bayram tatillerinde çalışmayı reddedebilirsiniz. Yargıtay kararları da, haklı bir gerekçeyle ve önceden bildirmek kaydıyla, işçinin bayramlarda çalışmayı reddetmesini fesih nedeni olarak görmemektedir.

2. Resmi tatilde çalışırsam ne kadar ücret alırım?

İş Kanunu’na göre, resmi tatil günü çalışması yapan işçiye, çalıştığı her gün için bir günlük ücretine ilave olarak bir günlük ücreti %100 zamlı ödenir. Yani resmi tatilde çalışırsanız, normal ücretinizin yanında bir günlük ücretiniz daha ödenir, bu da toplam ücretinizin iki katına denk gelir.

3. İşveren bayram günü çalışma karşılığında izin verebilir mi ücret ödemek yerine?

İş Kanunu açısından, bayram günü çalışma karşılığı olarak işçiye ücret ödenmesi esastır. İşveren ve işçinin karşılıklı anlaşması halinde, zamlı ücret yerine telafi izni verilebilir. Ancak bu izin, çalışılan tatil gününe denk gelen ücreti karşılamalıdır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, tatil günü çalışması karşılığında verilecek izin süresi, çalışılan saatlere ek olarak %100 zamlı süreyi de içermelidir.

4. Özel sektörde resmi tatillerde çalışmak yasal mı?

Evet, özel sektörde resmi tatillerde çalışma düzeni yasaldır. Ancak bu çalışmanın karşılığında işçiye zamlı ücret ödenmesi veya eşdeğer telafi izni verilmesi zorunludur. İşin niteliği gereği kesintisiz devam etmesi gereken işyerlerinde (hastaneler, güvenlik hizmetleri vb.) tatil günlerinde çalışma düzeni normal kabul edilir.

5. Bayramlarda çalışmak zorunda mıyım?

İş sözleşmenizde veya toplu iş sözleşmesinde açıkça belirtilmişse veya işinizin niteliği kesintisiz hizmet gerektiriyorsa, bayramlarda çalışma yükümlülüğü söz konusu olabilir. Ancak işveren, tatil çalışması planlaması yaparken tüm çalışanlar arasında adil davranmalı ve dini/kişisel nedenleri göz önünde bulundurmalıdır. Haklı bir gerekçeyle bayramlarda çalışmayı reddetmeniz durumunda, bu durum doğrudan fesih sebebi olarak değerlendirilmemelidir.

6. Dini bayramlarda çalışmayı dini inançlarım sebebiyle reddedebilir miyim?

Yargıtay kararları, işçinin dini inançları gereği bayram çalışması reddini haklı bir neden olarak değerlendirmektedir. Özellikle 2018/12654 E., 2018/18765 K. sayılı Yargıtay kararında, dini bayramlarda ibadet etmek isteyen işçinin bu talebinin göz ardı edilmemesi gerektiği vurgulanmıştır. Ancak bu talebinizi önceden işverene bildirmeniz ve işin aksamaması için gerekli özeni göstermeniz önemlidir.

7. Tatil günlerinde çalışmayı reddettiğim için işten çıkarılabilir miyim?

Haklı bir nedene dayanarak (örneğin dini vecibeler) ve önceden bildirerek tatil günü çalışmayı reddetmeniz, doğrudan bir fesih nedeni oluşturmaz. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 2017/28754 E., 2017/18975 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, iş sözleşmesinde tatil günü çalışma zorunluluğu belirtilmemişse, işçinin tatil günlerinde çalışmayı kabul etmemesi geçerli fesih nedeni sayılmaz. Böyle bir durumda işten çıkarılırsanız, haksız fesih davası açma hakkınız vardır.

8. İşveren hangi durumlarda tatil günlerinde çalışma talep edebilir?

İşveren, işletmesel zorunluluk hallerinde tatil günlerinde çalışma talep edebilir. Bu durumlar:

• İşin niteliği gereği kesintisiz sürdürülmesi gereken işler (sağlık, güvenlik vb.)
• Önceden öngörülemeyen acil durumlar
• İş akışının sekteye uğraması halinde telafisi mümkün olmayacak zararların doğma ihtimali
• Mevsimlik işlerde yoğun iş dönemleri gibi durumları kapsar.

9. Resmi tatillerde çalışmış olmama rağmen zamlı ücretim ödenmezse ne yapabilirim?

Tatil günü ücreti ödenmemesi halinde, öncelikle işverene yazılı bir başvuru yaparak hakkınızı talep etmelisiniz. Talebinizin karşılanmaması durumunda, çalışma belgeleri, tanık ifadeleri gibi kanıtlarla birlikte İş Mahkemesi’ne başvurarak tatil çalışma ücreti alacağı davası açabilirsiniz. Bu tür davalarda 5 yıllık zamanaşımı süresi bulunduğunu unutmayın.

10. Part-time çalışanlar da tatil günlerinde ücret alır mı?

Evet, part-time çalışanlar da orantılı tatil ücreti alma hakkına sahiptir. Part-time çalışanlar, çalışma süresiyle orantılı olarak tatil ücreti alırlar. Örneğin haftada 3 gün çalışan bir part-time işçi, tam zamanlı çalışan işçinin tatil ücretinin 3/5’i oranında tatil ücreti alır. Bu hak, 4857 sayılı İş Kanunu’nda güvence altına alınmıştır ve Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarıyla da desteklenmektedir.

MÜSLÜM BAŞER

İKUZ site kurucusu. Maliye bölümü lisans mezunu ve 2017 yılından bugüne İK sektörü içerisinde. Şuan bir kamu kurumunda Mali İşler Uzmanı.

Tüm Yazılar Web Sitesi