- Akdi Tatil Nedir?
- Kanuni Tatil ile Akdi Tatil Farkı Nedir?
- Akdi Tatil Ücretli midir?
- Akdi Tatilde Çalışırsam Ne Kadar Ücret Alırım?
- İşverenin Akdi Tatil Verme Zorunluluğu Var mı?
- Akdi Tatil ile İlgili Sık Sorulan Sorular
- Akdi tatil kaç gündür?
- Akdi tatil zorunlu mudur?
- Cumartesi çalışırsam ek ücret alır mıyım?
- Akdi tatilde çalışmak zorunda mıyım?
- Yıllık izinde Cumartesi günleri sayılır mı?
- İstifa edersem akdi tatil için tazminat alır mıyım?
- Akdi tatil izinle telafi edilebilir mi?
- Toplu iş sözleşmesinde akdi tatil nasıl düzenlenir?
- Akdi tatil kanuna aykırı mı?
İş hayatında sıkça karşılaşılan kavramlardan biri olan akdi tatil, özellikle yeni işe başlayan çalışanlar için merak konusu oluyor. Peki, bu terim tam olarak neyi ifade ediyor ve çalışanların haklarını nasıl etkiliyor? Gelin, bu konuyu tüm detaylarıyla inceleyelim.
Akdi Tatil Nedir?
Akdi tatil, işveren ile çalışan arasında yapılan iş sözleşmesine veya toplu iş sözleşmesine dayalı olarak verilen ek tatil günlerini ifade eder. “Akdi” kelimesi “sözleşmeye dayalı” anlamına gelir ve bu tatil türü tamamen taraflar arasındaki anlaşmaya bağlıdır.
4857 sayılı İş Kanunu‘na göre, haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olup, haftanın 6 günü çalışıldığında 7. günde kesintisiz 24 saatlik hafta tatili hakkı doğar. Bu hafta tatili genellikle Pazar günüdür. Ancak bazı işyerlerinde Cumartesi günü de çalışılmaz – işte bu Cumartesi tatili akdi tatil olarak değerlendirilir.
En yaygın örneği vermek gerekirse: Bir işyerinde haftada 5 gün (Pazartesi-Cuma) çalışılıyor ve Cumartesi ile Pazar günleri kapalıysa, Pazar günü kanuni hafta tatili, Cumartesi günü ise akdi tatil sayılır.
Kanuni Tatil ile Akdi Tatil Farkı Nedir?
Çoğu kişi bu iki kavramı karıştırıyor, oysa aralarında önemli farklar bulunuyor:
Kanuni Tatil (Hafta Tatili), 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesinde düzenlenen ve tüm çalışanlar için zorunlu olan haftalık dinlenme günüdür. Her 6 günlük çalışma sonrası kesintisiz 24 saatlik dinlenme hakkı yasal bir zorunluluktur.
Akdi Tatil ise tamamen sözleşmeye dayalıdır. Yasa bir zorunluluk getirmiyor; bu nedenle her işyerinde farklı uygulamalar görebiliyorsunuz. İşveren, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde açıkça belirtmedikçe akdi tatil vermek zorunda değildir.
Cumartesi Günü İş Günü müdür?
Evet, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre Cumartesi günü kural olarak iş günüdür. Eğer iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde Cumartesi gününün hafta tatili veya akdi tatil olduğu açıkça belirtilmemişse, işveren Cumartesi günü çalışma talep edebilir.
Akdi Tatil Ücretli midir?
Evet, akdi tatil günleri ücretlidir. Sözleşmede aksi belirtilmedikçe, akdi tatil günlerinde çalışmasanız bile normal ücretinizi tam olarak alırsınız. Ancak bu, tamamen sözleşme hükümlerine bağlıdır.
Sözleşmede “akdi tatilde ücret kesilir” ibaresi varsa işveren kesinti yapabilir, “ücret kesintisiz ödenir” ibaresi varsa kesinti yapılamaz. Bu nedenle iş sözleşmenizi imzalarken bu detaylara dikkat etmeniz çok önemli.
Akdi Tatilde Çalışırsam Ne Kadar Ücret Alırım?
Eğer iş sözleşmenizde akdi tatil olarak belirlenen Cumartesi gününde çalışmanız istenirse, bu durumun ücretlendirmesi nasıl olur? İşte cevabı:
Akdi tatil günü normal bir iş günü sayıldığı için, o gün çalıştığınızda sadece normal günlük ücretinizi alırsınız. Çünkü Cumartesi zaten iş günüdür ve akdi tatil olarak tanımlanması ekstra bir ücret artışı getirmez.
Ancak dikkat! Eğer haftalık 45 saatlik çalışma sürenizi Pazartesi-Cuma arasında tamamladıysanız ve Cumartesi günü de çalışırsanız, bu durumda fazla mesai hükümleri devreye girer. Fazla mesai için %50 zamlı ücret almanız gerekir.
Hafta Tatilinde Çalışma Ücreti
Pazar günü (hafta tatili) çalışırsanız durum farklıdır. Hafta tatilinde çalışan işçi, bir günlük tatil ücretine ek olarak çalıştığı günün ücretini %50 zamlı olarak alır, yani toplam 2.5 günlük ücret öder.
Örnek hesaplama: Günlük ücretiniz 300 TL ise ve Pazar günü çalışırsanız: 300 TL (hafta tatili ücreti) + 300 TL (o günün ücreti) + 150 TL (%50 zam) = 750 TL alırsınız.
Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Çalışma
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmazsanız bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretini tam olarak alırsınız. Eğer bu günlerde çalışırsanız, ayrıca bir günlük ücret daha ödenir. Bu durumda toplam 2 günlük ücret almanız gerekir.
Ulusal bayram ve genel tatil gününde işçi bir saat bile çalışsa, tam bir günlük ek ücrete hak kazanır. Yani çalışma süresi önemli değil, önemli olan o günde çalışmış olmaktır. İlgili yazımızı okumak için Resmi Tatil Günlerinde 1 saat Çalışan Tam Ücret Alır
Resmi Tatil Çalışmasına Onay Gerekir mi?
Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma, toplu iş sözleşmesi veya bireysel iş sözleşmesinde kararlaştırılmışsa ya da işçiden yazılı onay alınmışsa mümkündür. İşveren, sözleşmede hüküm yoksa ve işçi onay vermezse resmi tatilde çalışma zorunluluğu getiremez. İlgili yazının detayları için Resmi Dini Tatillerde Çalışmak Zorunlu mu?
Akdi Tatil ve Yıllık İzin İlişkisi
Yıllık izin hakkı, İş Kanunu’nun 53. maddesinde düzenlenen ve çalışma sürenize göre değişen (14-26 gün arası) yasal bir haktır. Peki, akdi tatil günleri yıllık izinden sayılır mı?
Kural olarak Cumartesi günü iş günüdür. Akdi tatil günü olarak Cumartesi günleri yıllık izin süresine eklenmez. Cumartesi günleri akdi tatil günü olarak işçi çalışmadığı takdirde, yıllık ücretli izin süresine ilişkin hesapta hafta tatili olarak değerlendirilemez.
Yani 15 gün yıllık izin kullandığınızda, bu süre içindeki Cumartesi günleri de izninizden sayılır. 3 hafta boyunca (21 gün) izin yaparsanız, bu süredeki Pazar günleri (hafta tatili) çıkarılır ama Cumartesi günleri sayılır. İlgili: Yıllık İzin Hesaplama
Cumartesi Hafta Tatili Olarak Belirlenirse Ne Olur?
Bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle Cumartesi ve Pazar günleri hafta tatili günü olarak belirlenmişse, İş Kanunu’nun 56/5. maddesi gereği her iki gün yıllık izin sürelerinden sayılmaz.
Önemli: Eğer sözleşmede Cumartesi günü açıkça “hafta tatili” olarak tanımlanmışsa, o zaman yıllık izninizden düşülmez. Ancak sadece “dinlenme günü” veya “akdi tatil” olarak tanımlanmışsa, yıllık izninizden sayılır.
İşverenin Akdi Tatil Verme Zorunluluğu Var mı?
Hayır, işveren akdi tatil vermek zorunda değil. Bu tamamen gönüllü bir uygulama ve şirket politikalarına bağlı. 4857 sayılı İş Kanunu, sadece haftalık 24 saatlik dinlenme hakkını (hafta tatili) zorunlu tutuyor.
Ancak eğer iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde akdi tatil hükmü varsa, işveren buna uymak zorundadır. Sözleşmeye aykırı davranması durumunda çalışan haklarını arayabilir.
Akdi Tatil Hangi Sektörlerde Yaygın?
Akdi tatil uygulaması sektörlere göre değişiklik gösterir:
- Kamu kurumları: Genellikle Cumartesi günleri kapalıdır (akdi tatil)
- Bankacılık ve finans: Çoğu banka Cumartesi günü kapalıdır
- Eğitim sektörü: Okullar hafta sonu tatildir
- Ofis işleri ve kurumsal şirketler: 5 günlük çalışma yaygındır
- Perakende ve hizmet sektörü: Genellikle hafta sonu çalışılır
Akdi Tatil ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Akdi tatil kaç gündür?
Akdi tatil günü sayısı, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde belirlenir. En yaygın uygulama Cumartesi günü akdi tatil şeklindedir. Yasal bir zorunluluk olmadığı için işyerinden işyerine değişir.
Akdi tatil zorunlu mudur?
Hayır, işveren için zorunlu değildir. Ancak sözleşmede yer alıyorsa, işverenin buna uyması gerekir.
Cumartesi çalışırsam ek ücret alır mıyım?
Eğer Cumartesi günü sözleşmede akdi tatil olarak belirtilmişse ve o gün çalışırsanız, sadece normal günlük ücretinizi alırsınız (ek ücret yoktur). Ancak haftalık 45 saati doldurduktan sonra Cumartesi çalışıyorsanız, fazla mesai ücreti alırsınız.
Akdi tatilde çalışmak zorunda mıyım?
Sözleşmede aksi belirtilmedikçe, Cumartesi günü iş günüdür. İşveren Cumartesi çalışma talep edebilir. Ancak sözleşmede “Cumartesi akdi tatildir ve çalışılmaz” gibi bir hüküm varsa, işveren sizi çalıştıramaz.
Yıllık izinde Cumartesi günleri sayılır mı?
Cumartesi günü akdi tatil olarak belirlenmiş ise, yıllık izin süresinden sayılır. Sadece açıkça hafta tatili olarak belirlenmişse sayılmaz.
İlgili: Kıdem Yılına Göre Yıllık İzin Süreleri ve Yıllık İzin Hesaplama
İstifa edersem akdi tatil için tazminat alır mıyım?
Akdi tatil için ayrı bir tazminat hakkı yoktur. Kullanmadığınız yıllık izinlerinizin karşılığını alırsınız, ancak akdi tatil birikimi ve tazminatı söz konusu değildir. İlginizi çekebilir: Tazminat Hesaplama
Akdi tatil izinle telafi edilebilir mi?
Akdi tatilde çalışmanın karşılığında işçiye izin verilmesi (serbest zaman uygulaması) mümkün değildir. Eğer ücret ödenmesi gerekiyorsa, mutlaka ücret ödenmelidir.
Toplu iş sözleşmesinde akdi tatil nasıl düzenlenir?
Toplu iş sözleşmelerinde genellikle “haftalık çalışma süresi” başlığı altında, hangi günlerin iş günü, hangi günlerin tatil olduğu açıkça belirtilir. Örneğin: “Haftalık çalışma Pazartesi-Cuma günleri olup, Cumartesi günü işçiler dinlendirilir” şeklinde ifade edilir.
Akdi tatil kanuna aykırı mı?
Hayır, akdi tatil kanuna aykırı değildir. Tam tersine, İş Kanunu’nda belirlenen asgari hakların üzerine çıkılması, işçi lehine bir durumdur ve yasal olarak kabul edilir.
Akdi Tatille İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler
İş sözleşmenizi imzalarken mutlaka şunlara dikkat edin:
- Haftalık çalışma günleri açıkça belirtilmeli
- Cumartesi gününün iş günü mü, akdi tatil mi, hafta tatili mi olduğu netleştirilmeli
- Akdi tatilde ücret ödenip ödenmeyeceği yazmalı
- Akdi tatilde çalışma durumunda nasıl ücretlendirme yapılacağı belirtilmeli
- Yıllık izin hesabında Cumartesi günlerinin nasıl değerlendirileceği açık olmalı
Akdi tatil, iş hayatında çalışan konforunu artıran önemli bir uygulama. Her ne kadar yasal bir zorunluluk olmasa da, modern işyerlerinde çalışan memnuniyeti için giderek daha fazla tercih ediliyor.
En önemli nokta: Cumartesi günü kural olarak iş günüdür. Eğer sözleşmede açıkça akdi tatil veya hafta tatili olarak belirtilmemişse, işveren Cumartesi günü çalışma talep edebilir.
İş sözleşmenizi imzalarken mutlaka akdi tatil hükmü olup olmadığını kontrol edin. Eğer varsa, bu hakkınızın şartlarını net bir şekilde öğrenin. Unutmayın ki bilinçli çalışan, haklarını koruyabilen çalışandır.
İş hukuku konusunda herhangi bir sorun yaşarsanız, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı veya bir iş hukuku avukatına başvurmakta fayda var. Haklarınızı bilmek ve gerektiğinde savunmak, sağlıklı bir çalışma hayatının temelidir. Türkiye’nin en iyi avukatları yazımıza göz atabilirsiniz.
Not: Bu makale 4857 sayılı İş Kanunu ve Yargıtay kararlarına dayanarak hazırlanmıştır. Özel durumlarınız için mutlaka bir iş hukuku uzmanına danışmanız önerilir.
