İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331 Sayılı Kanun Nedir

İş hayatında güvenlik ve sağlık konuları, çalışanların refahı ve işletmelerin sürdürülebilirliği açısından hayati öneme sahiptir. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği kanunu olarak bilinen 6331 sayılı kanun, iş yerlerinde güvenli ve sağlıklı çalışma ortamlarının oluşturulması için temel çerçeveyi belirlemektedir. Bu makalede, İSG kanununun kapsamı, getirdiği yükümlülükler ve çalışma hayatına etkileri detaylı biçimde ele alınacaktır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hangi Tarihte Yürürlüğe Girmiştir ?

İş sağlığı ve güvenliği alanındaki yasal düzenlemeler, Türkiye’de uzun bir geçmişe sahiptir. Ancak modern anlamda kapsamlı bir düzenleme olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanun, Avrupa Birliği’nin 89/391/EEC sayılı direktifi temel alınarak hazırlanmış olup, Türkiye’nin AB uyum sürecinde önemli bir adım niteliğindedir.

Kanunun en önemli özelliklerinden biri, daha önce sadece belirli sektörleri kapsayan düzenlemelerin aksine, tüm iş yerlerini ve çalışanları kapsamasıdır. İş güvenliği mevzuatı böylece daha kapsayıcı ve bütüncül bir yapıya kavuşmuştur.

6331 Sayılı Kanun‘un Temel Amaçları

İSG kanununun temel amacı, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesidir. Kanun, şu hedefleri gerçekleştirmeyi amaçlar:

1. İşyerlerinde proaktif risk değerlendirmesi yaklaşımının benimsenmesi
2. İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi
3. Çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması
4. Risk ve tehlikelerden arındırılmış çalışma ortamlarının oluşturulması
5. İşveren ve çalışanların yasal sorumluluk ve haklarının belirlenmesi

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kapsamında İşverenin Sorumlulukları

İş güvenliği kanunu kapsamında işverenler, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumakla yükümlüdür. Bu sorumluluklar şunları içerir:

• Risk değerlendirmesi yapma veya yaptırma: İşyerindeki risklerin belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması
• İSG profesyonellerinin istihdamı: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü
• Çalışanların eğitimi: Düzenli aralıklarla iş güvenliği eğitimi verilmesi
• Acil durum planları: Yangın, deprem gibi durumlara karşı hazırlıklı olunması
• Sağlık gözetimi: Çalışanların düzenli sağlık kontrollerinin yapılması
• Çalışan katılımının sağlanması: İSG konularında çalışanların görüşlerinin alınması
• İş kazası ve meslek hastalıklarının bildirimi: Meydana gelen olayların ilgili kurumlara bildirilmesi

İSG Uzmanı ve İşyeri Hekimi Görevlendirme Zorunluluğu

6331 sayılı kanun ile birlikte işyerlerinde, tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir. Bu profesyoneller şu görevleri yerine getirirler:

• Risk değerlendirmesi çalışmalarına katılmak
• Çalışma ortamının gözetimini yapmak
• İş kazası ve meslek hastalıklarının sebeplerini araştırmak
• İSG konusunda işverene rehberlik etmek
• Çalışanların eğitimlerini planlamak ve uygulamak
• Periyodik sağlık muayenelerini gerçekleştirmek

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Oluşturma Zorunluluğu

50 ve daha fazla çalışanı olan ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu kurul, işyerinde iş kazası ve meslek hastalığı önleme çalışmalarının koordinasyonunu sağlar ve düzenli toplantılar yaparak İSG konularında kararlar alır.

İş Güvenliği Risk Değerlendirmesi Nedir?

İSG risk değerlendirmesi, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilmesi ve kontrol önlemlerinin kararlaştırılması sürecidir. Risk değerlendirmesi, 6331 sayılı kanunun temelini oluşturan en önemli unsurlardan biridir ve tüm işverenler için zorunludur.

Risk değerlendirmesi şu aşamaları içerir:

1. Tehlikelerin tanımlanması
2. Risklerin belirlenmesi ve analizi
3. Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması
4. Dokümantasyon
5. Güncelleme ve yenileme

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İhlali Durumunda Yaptırımlar

İSG kanununa uymayan işverenlere çeşitli idari para cezaları uygulanmaktadır. Bu cezalar, kanunun ihlal edilen maddesine ve işyerindeki çalışan sayısına göre değişiklik gösterir. Ayrıca, ağır ihlaller durumunda işyeri faaliyetlerinin durdurulması gibi yaptırımlar da söz konusu olabilir.

En yaygın ceza gerektiren durumlar şunlardır:

• Risk değerlendirmesi yapmamak
• İSG profesyoneli görevlendirmemek
• Çalışanlara eğitim vermemek
• İş kazalarını bildirmemek
• Acil durum planları hazırlamamak

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Önemi

İSG eğitimleri, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemede en etkili yöntemlerden biridir. 6331 sayılı kanun uyarınca, tüm çalışanlara işe başlamadan önce ve düzenli aralıklarla eğitim verilmesi zorunludur. Bu eğitimlerin içeriği şunları kapsar:

• Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları
• İşyerine özgü riskler ve korunma yöntemleri
• İş ekipmanlarının güvenli kullanımı
• Kişisel koruyucu donanımların kullanımı
• Acil durum prosedürleri
• İlkyardım bilgileri

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

1. İş sağlığı ve güvenliği kanunu tüm işyerlerini kapsar mı?

Evet, 6331 sayılı kanun kamu ve özel sektöre ait tüm işyerlerini, işverenleri ve çalışanları (çırak ve stajyerler dahil) kapsamaktadır. Ancak kanunda belirtilen bazı faaliyetler ve kişiler (örn. TSK’nın operasyonel faaliyetleri, ev hizmetleri) kapsam dışında tutulmuştur.

2. Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan az çalışanı olan işyerleri için iş güvenliği uzmanı görevlendirme zorunluluğu var mıdır?

Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan az çalışanı bulunan işyerlerinde, işveren veya işveren vekili, Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla iş güvenliği uzmanının görevlerini üstlenebilir.

3. İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi ne sıklıkla yapılmalıdır?

Risk değerlendirmesi, işyerinin tehlike sınıfına göre farklı aralıklarla yenilenir:

• Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en geç iki yılda bir
• Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en geç dört yılda bir
• Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en geç altı yılda bir

Ayrıca işyerinde değişiklik olması, iş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi gibi durumlarda da risk değerlendirmesi yenilenir.

4. İSG profesyonellerinin sorumluluğu nedir?

İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri, görevlerini yaparken işverene karşı sorumlu olmakla birlikte, görevlerini mesleki bağımsızlık içinde yürütürler. Tespit ettikleri hayati tehlike arz eden hususları işverene, işverenin önlem almaması halinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.

5. İş kazası bildirimi için yasal süre nedir?

İşveren, iş kazasını kazadan sonraki üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu‘na bildirmekle yükümlüdür.

6. Hangi işyerlerinde acil durum planı hazırlanması zorunludur?

Tüm işyerlerinde acil durum planı hazırlanması zorunludur. Acil durum planları; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli işyerlerinde en geç iki, tehlikeli işyerlerinde en geç dört, az tehlikeli işyerlerinde en geç altı yılda bir yenilenir.

7. İSG kurulu toplantıları ne sıklıkla yapılmalıdır?

İş sağlığı ve güvenliği kurulu en az ayda bir kez toplanır. Ancak kurulun, işyerinin tehlikeli durumu, ciddi kaza riski, doğal afet veya benzeri özel durumları için derhal toplanması gerekir.

8. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri nelerdir?

Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan tüm önlemlere uymak, kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları doğru kullanmak, tehlikeli durumları işverene bildirmek ve iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine katılmakla yükümlüdürler.

9. İSG profesyonellerinin çalışma süreleri nasıl belirlenir?

İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin çalışma süreleri, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre belirlenir. Örneğin, çok tehlikeli sınıfta yer alan bir işyerinde, çalışan başına ayda en az 40 dakika iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekirken, az tehlikeli sınıfta bu süre 10 dakikadır.

10. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini dışarıdan alabilir mi?

Evet, işveren iş güvenliği ve işyeri hekimliği hizmetlerini Bakanlıkça yetkilendirilmiş ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) satın alabilir.

---

İş sağlığı ve güvenliği kanunu, çalışma hayatında güvenlik kültürünün yerleşmesi ve iş kazaları ile meslek hastalıklarının önlenmesi için atılmış çok önemli bir adımdır. 6331 sayılı kanunun getirdiği yükümlülüklere uygun hareket eden işyerleri, hem hukuki yaptırımlardan korunmakta hem de verimlilik ve çalışan memnuniyeti açısından önemli kazanımlar elde etmektedir.

İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluktur. İSG mevzuatına uygun hareket eden işverenler ve bilinçli çalışanlar sayesinde, güvenli ve sağlıklı çalışma ortamlarının yaygınlaşması mümkün olacaktır.

İş güvenliği konusunda farkındalığın artması ve koruyucu-önleyici yaklaşımların benimsenmesi, hem işletmelerin sürdürülebilirliği hem de çalışanların sağlığı açısından hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, iş sağlığı ve güvenliği kanununun tüm paydaşlar tarafından doğru anlaşılması ve etkin bir şekilde uygulanması gerekmektedir.

İSG kanunu kapsamında, işverenin tehlikeli işlerde işçiyi çalışmaya zorlaması ve işçinin çalışmaktan kaçınma hakkı nedir? Süreç nasıl işler?